Uzay aracı ya da uzay gemisi, Dünya'nın atmosferi dışında, özellikle dış uzayda çalışmak üzere tasarlanmış araç ya da makinedir. Uzay araçları insanlı ya da insansız olabilir. Bir uzay aracı telekomünikasyon, Dünya'nın gözlemlenmesi, meteoroloji, yolbul, uzay kolonizasyonu (ingilizce: space colonization), gezegen keşfi, uzay turizmi, uzay savaşımı, uzay ortamında insan ve kargo (ing:Cargo spacecraft) taşınması gibi görevler için yapılmış olabilir. Bu tanım aynı zamanda yapay uyduları da kapsamaktadır.
Yörünge-altı uzay uçuşu (ingilizce: sub-orbital spaceflight) sırasında, bir uzay aracı uzay alanına giriş yapar ve sonrasında sabit bir yörüngeye girmeksizin yüzeye geri döner. Yörüngesel uzay uçuşları sırasında ise uzay aracı Dünya'nın ya da diğer astronomik cisimlerin etrafında kapalı bir yörüngeye giriş yapar. İnsanlı uzay uçuşu için geliştirilen uzay araçları Dünya'daki fırlatılıştan itibaren ya da yörüngedeki uzay istasyonlarından aldıkları mürettebatı ya da yolcuları taşırken kullanırlar. Robotik uzay görevlerinde (ingilizce: Robotic spacecraft) kullanılanlar ise ya özerk bir şekilde (ingilizce: autonomous robot ) kendi başına ya da uzaktan kumanda edilerek iş görürler. Bilimsel araştırmalara destek veren robotik uzay araçlarına uzay sondası denir. Gezegenimsi bir gök cisminin etrafında yörüngede kalan robotik uzay araçları ise yapay uydu olarak adlandırılır. Pioneer 10 ve 11, Voyager 1 ve 2 ile New Horizons gibi sadece birkaç tane yıldızlararası sonda (ing: interstellar probe), Güneş Sistemi'ni terkedecek doğrultuda (ing: Trajectory) ilerlemektedir.
Bazı yörüngesel uzay araçları yeniden kurtarılabilecek şekilde tasarlanmışlardır. Atmosfere tekrar-giriş (ing: reentry) yöntemiyle Dünya'ya doğru geri gelmeye başlayan uzay araçları kanatsız uzay kapsülleri (ing: space capsule) ve kanatlı Uzay uçakları olarak iki sınıfta toplanabilir.
İnsanlığın uzay uçuşu kabiliyetine erişmesine rağmen, sadece birkaç ulus yörüngesel fırlatma için gerekli teknolojiye sahiptir (ing: timeline for orbital launches): Rusya (RSA), ABD (NASA), Avrupa Uzay Ajansı (ESA) üye ülkeleri, Japonya (JAXA), Çin (CNSA), Hindistan (ISRO), Tayvan1234 (Chung-Shan Ulusal Bilim ve Teknoloji Enstitüsü - ing: NCIST-, Tayvan Ulusal Uzay Organizasyonu- ing: NSPO- 567 ), İsrail (ISA), İran (ISA), ve Kuzey Kore ( Ulusal Uzay ve Havacılık Geliştirme İdaresi - ing: NADA).
Alman yapımı bir V-2, 1944 yılının Haziran ayında o zamanlar hala Almanya sınırlarında olan Doğu Prusya'nın Peenemünde kentinde fırlatıldıktan sonra 189 km yüksekliğe erişince tarihteki ilk uzay aracı olmuştur 8. Sputnik 1 uzay aracı ise yapılmış ilk yapay uydudur. 4 Ekim 1957 tarihinde Sovyetler Birliği tarafından eliptik bir Alçak Dünya yörüngesine fırlatılmıştı. Fırlatma, yakın gelecekte erişilecek olan yeni politik, askeri, teknolojik, ve bilimsel gelişmelerin habercisiydi; Sputnik fırlatılışı tek başına bir olay olmasına rağmen, Uzay çağının başlangıcını işaret etmektedir910. Teknolojik bir "ilk" olarak sahip olduğu değerin yanında, Sputnik 1 ayrıca, uydunun yörüngesindeki değişiklerinin ölçülmesi yoluyla atmosferin üst katmanının yoğunluğunun tanımlanmasına katkıda bulunmuştur. Ayrıca iyonosfer'deki radyo-sinyal dağılımı hakkında da veri sağlamıştır. Yapay uydunun sahte gövdesindeki basınçlı nitrojen sayesinde, ilk kez meteoroid-saptama (ing: meteoroid, Dünya'ya düşen gök taşlarıyla karıştırmayınız.) fırsatı elde edilmiştir. Sputnik 1 uydusu Uluslararası Jeofizik Yılı adlı proje kapsamında, o zamanki Kazak SSC sınırları içerisinde bulunan Gagarin'in Başlangıcı (ing: Site No.1/5) isimli fırlatma sahasındaki 5 numaralı Tyuratam alanından (ingilizce: 5th Tyuratam range) fırlatılmıştır. Uydu saatte 29 000 kilometre (18 000 mi) hızla yol almış, bir tam yörüngeyi 96.2 dakikada tamamlamış ve 20.005 ve 40.002 MHz frekanslarında radyo sinyalleri yaymıştır.
Sputnik 1, Dünya etrafında yörüngeye oturan ilk uzay aracı olmasına rağmen, diğer insan yapımı nesneler Sputnik 1 uydusundan daha önce 100 km yüksekliğe ulaşmayı başarmıştır. Bu yüksekliğe erişen uçuşlar, Uluslararası Havacılık Federasyonu tarafından uzay uçuşu olarak sayılmaktadır. Bu yüksekliğe ayrıca Karman hattı da denmektedir. Özellikle, 1940'larda V-2 roketleri için çeşitli test fırlatmaları (ing: V-2 test launches ) gerçekleştirilmiştir ve bu fırlatmalardan bazılarında roket 100 km üzerinde bir yüksekliğe erişmiştir.
2016 yılı itibarıyla sadece üç ulus insanlı uzay aracı uçuşu gerçekleştirmiş durumdadır: SSCB/Rusya, ABD, ve Çin. İlk insanlı uzay aracı olan Vostok 1, 1961 yılında Sovyet kozmonot Yuri Gagarin'i uzaya taşımış ve Dünya etrafındaki yörüngede bir tam dönüş gerçekleştirmiştir. Vostok uzayaracı kullanmış olan başka beş farklı insanlı uzay aracı görevi daha olmuştur11. Tarihteki ikinci insanlı uzay aracına Freedom 7 adı verilmişti ve bu araç 1961 yılında yörünge-altı uzay uçuşu (ing:sub-orbital spaceflight ) sırasında Alan Shepard isimli Amerikan astronotunu 187 km civarı bir yüksekliğe çıkarmıştır. Daha sonrasında Mercury uzay aracı kullanılarak beş insanlı uzay aracı görevi daha gerçekleştirilmiştir.
Diğer Sovyet insanlı uzay araçları arasında Voskhod, Soyuz ile Salyut ve Mir insanlı Uzay istasyonları bulunmaktadır. Diğer Amerikan insanlı uzay araçları arasında ise Gemini uzay aracı, Apollo uzay aracı, Skylab uzay istasyonu, ile üzerinde ESA'ya ait Spacelab uzay istasyonu modülü sabitlenmiş olan Uzay Mekiği uçağı (Uzay Mekiği'nin uzay uçağı bileşeni, ingilizce:Space Shuttle orbiter ) ve ABD yapımı olan ve özel sektöre ait Spacehab uzay istasyonu modülü bulunmaktadır. Çin ise Shuguang (ingilizce: Shuguang) uzay aracını geliştirmiş ancak bu araçla hiç uçuş gerçekleştirmemiştir. Şu sıralarda ise Shenzhou uzay aracı kullanılmaktadır (ilk insanlı uçuşu 2003 yılında gerçekleşmiştir).
Uzay mekiği dışındaki kurtarılabilir (ingilizce: recoverable) insanlı yörüngesel uzay araçları, şimdiye kadar hep uzay kapsülü (ing:space capsule) türünde olmuştur.
File:Vostok_Spacecraft_Diagram.svg |alt= Vostok kapsülünün çizimi|Sovyet Vostok Kapsülü File:NASA spacecraft comparison.jpg |alt=Mercury, Gemini kapsülleri ile Apollo uzay aracının,fırlatma roketleriyle birlikte çizimleri|Amerikan Mercury, Gemini, ve Apollo uzay araçları File:Voskhod 1 and 2.svg |alt=Voskhod kapsüllerinin çizimi|Sovyet Voskhod (Vostok türevi) File:Soyuz 7K-OK(A) drawing.svg |alt=Soyuz 7K-OK(A) çizimi |1967 Sovyet/Rus Soyuz uzay aracı File:Post S-7 Shenzhou spacecraft.png |alt=Shenzhou uzay aracının çizimi|Çin yapımı Shenzhou
2000 yılından beridir mürettebat bulunduran Uluslararası Uzay İstasyonu, Rusya, ABD, Kanada ve birkaç diğer devlet arasında yürütülen bir ortak girişimdir.
Tekrar-kullanılabilir türdeki araçların bazıları sadece insanlı uzay uçuşu için tasarlanmıştır ve bunlar genellikle "uzay uçağı" olarak adlandırılırlar. Bunun ilk örneği, 1960'larda 100 km yükskliğe ulaşan iki adet insanlı uçuş gerçekleştirmiş olan, X-15 isimli uzay uçağıdır. Tekrar-kullanılabilir türdeki ilk uzay aracı olan X-15, 19 Temmuz 1963 tarihinde yörünge-altı doğrultuda (ing: sub-orbital trajectory) havada fırlatılmıştır (ing:air-launch).
Kısmi olarak tekrar-kullanılabilir türdeki ilk yörüngesel, kapsül-olmayan kanatlı uzay aracı olan Uzay mekiği, ABD tarafından, Yuri Gagarin'nin uçuşunun 20. yıl dönümüne denk gelen 12 Nisan 1981 tarihinde fırlatılmıştır. Uzay mekiği döneminde, altı adet mekik/yörüngezer (ing:orbiter) üretilmiştir. Bunların hepsi atmosfer içinde uçurulmuşken sadece beşi uzayda uçurulmuştur. Enterprise mekiği sadece yere yaklaşma ve iniş testleri için kullanılmış olup testler sırasında Boeing 747 SCA (ing:Shuttle Carrier Aircraft) üstünde hedef yüksekliğe taşınarak fırlatılmış, havada süzülerek, Edwards Hava Üssündeki motorsuz iniş (ing:deadstick landing) noktasına iniş yapmıştır. Uzaya çıkan ilk Uzay Mekiği Columbia olmuştur; ardından sırasıyla Challenger, Discovery, Atlantis, ve Endeavour mekikleri uzaya çıkmıştır. Endeavour mekiği; 1986 yılı Ocak ayında meydana gelen bir kaza (ing: STS-51-L mission) sırasında kaybedilen Challenger mekiğinin yerine üretilmiştir. Columbia mekiği ise 2003 yılının Şubat ayında atmosfere tekrar girişi sırasında parçalarına ayrılmıştır.
İlk otomatik ve kısmi olarak tekrar-kullanılabilir uzay aracı olan Buran- sınıfı uzay mekiği SCCB tarafından 15 Kasım 1988 tarihinde fırlatılmıştır ancak bu mekik sadece bir uçuş gerçekleştirmiş olup o uçuş da insansız olmuştur. Bu uzay uçağı bir mürttebat için tasarlanmıştı ve büyük ölçüde ABD'nin Uzay Mekiğini andırıyordu ancak atılabilir hızlandırıcıları sıvı yakıt kullanıyordu, Buran'ın ana motorları American Mekiğinde dış tankların oluduğu yere denk gelmekteydi ve fırlatma sırasında kullanılmıyorlardı. Sermaye azlığı, Sovyetler Birliği'nin dağılmasının yarattığı karışık durum, Buran mekiğinin daha sonraki uçuşlarını engellemiştir. Uzay Mekiği ise, gerekli durumlarda atmosfere otomatik olarak tekrar girebilecek hale getirilmiştir.
George W. Bush tarafından 2004 yılında duyurulan "Uzay Araştırmaları için Vizyon" (İngilizce: Vision for Space Exploration) planı çerçevesinde, Uzay Mekiği programı 2011 yılında; uzun yıllardır kullanılıyor olması, program maliyetinin uçuş başına bir milyar doların üzerinde bir rakama ulaşması gibi sebeplerden ötürü emekli edilmiştir/durdurulmuştur. Mekiğin insan taşıyıcı rolünün SpaceX'e ait Dragon V2 ve Boeing'e ait CST-100 Starliner uzay araçlar tarafından, 2017'den daha geç olmamak üzere, doldurulması beklenmekteydi. Mekiğin ağır kargo taşıyıcı rolünün ise Space Launch System ve SpaceX'in Falcon Heavy roketi gibi harcanabilir roket sistemleri tarafından doldurulması beklenmekteydi.
Scaled Composites (ingilizce: Scaled Composites ) şirketine ait SpaceShipOne tekrar-kullanılabilir bir yörüngesel uzay uçağı'ydı ve 2004 yılında art arda uçuşlarda Mike Melvill ve Brian Binnie isimli pilotları taşıyarak Ansari X Prize adlı yarışmayı kazanmıştır. The Spaceship Company (ingilizce: TSC, 'Scaled Composites' ve 'Virgin Galactic' ortak girişimi) şirketi; SpaceShipOne uçağının ardılı olan SpaceShipTwo uzay uçağını üretecektir. SpaceShipTwo uçaklarından oluşan ve Virgin Galactic şirketi tarafından işletilecek olan bir filonun 2014 yılında yolcu taşıyarak ticari uçuşlara (ing: private spaceflight) başlaması planlanıyordu ancak VSS Enterprise kazası (ingilizce: crash of VSS Enterprise) sonrasında bu plan ertelenmiştir.
(ingilizce: List of unmanned spacecraft by program) (ingilizce: Timeline of spaceflight) (ingilizce: Timeline of artificial satellites and space probes) (ingilizce: List of Solar System probes) (ingilizce: Space probe) (ingilizce: Robotic spacecraft) (ingilizce: Unmanned resupply spacecraft)
Mariner 10 uzay aracının Venüs gezegeninden sonraki doğrultusunun gösterimi|bağlantı=Special:FilePath/Mariner_10's_encounter_with_Venus_(diagram).jpg
(ing:SSTO)
Bir uzay aracı sistemi, görev profiline bağlı olarak, çeşitli alt sistemlerden oluşmaktadır. Uzay aracı alt sistemleri uzay aracının platformunu (ing:bus) oluşturur; yönelim belirlenim ve denetimi (ing: ACS), kılavuzluk (ing:guidance), yolbul (ing:navigation) ve kontrol -KYK- (ing: Guidance-Navigation&Control GNC ), iletişim (ing: comms), komuta ve veri işleme (ing: command and data handling CDH), elektrik güç sistemi (ing: Electrical Power System EPS), uzay aracı ısı yönetimi (ing: thermal control system TCS), itki sistemi ve diğer yapıları içerebilir. Uzay aracının çatısına genellikle görev yükü yerleştirilir/bağlanır.
Yaşam desteği
İnsanlı uzay uçuşunda kullanılacak olan uzay aracı, mürettebat için
ayrıca bir yaşam destek sistemi de
içermelidir. (ing:life support
system)
Yönelim denetimi
Bir uzay aracının, istenilen doğrultuda yönelime erişmesi ve dış
kaynaklı torklara ve kuvvetlere gerektiği gibi
tepki/cevap verebilmesi için yönelim
denetimi (ing:
ACS) alt sistemine ihtiyacı
olacaktır. Yönelim denetimi alt sistemi, denetim algoritmalarıyla
birlikte alglayıcılardan ve
çalıştırıcılardan oluşmaktadır. Yönelim
denetim alt sistemi, bilimsel deneyler için istenilen hedefe, güneş
panellerinde güç üretimi için Güneş'e ve iletişim için Dünya'ya doğru
uzay aracının düzgün bir şekilde yönelmesini/doğrultulmasını
sağlamaktadır.
Kılavuzluk-Yolbul-Kontrol KYK (ing. Guidance-Navigation-Control GNC)
'Kılavuzluk', uzay aracını olması gereken yere doğru yönlendirme için
gerekli olan komutların (genellikle 'Komuta ve Veri İşleme' alt sistemi
tarafından) hesaplanmasını ifade eder.'Yolbul' bir
uzay aracının yörünge ögelerini ya da
konumunu belirlemeyi ifade eder. 'Kontrol' ise uzay aracının
yolunu/doğrultusunu görev gereksinimlerini karşılayacak şekilde
güncellemeyi/düzeltmeyi ifade etmektedir.
Komuta ve veri işleme - KVİ (İng. Command and data handling CDH)
Bu alt sistem komutlarını iletişim alt sisteminden alıp bu komutların
onaylanması ve deşifre edilmesi işlemlerini gerçekleştirir ve komutları
uzay aracının ilgili alt sistemlerine ve bileşenlere iletir. KVİ ayrıca
uzay aracının diğer alt sistemlerinden ve bileşenlerinden sistem
performans verisi (ing:housekeeping data) ile bilimsel verileri (örn:
teleskop bileşeninden resim) alır ve verileri veri
kaydedici (ing:data
recorder ) birimde saklanmak ya da
iletişim alt sistemi aracılığıyla yer istasyonuna radyo dalgalarıyla
aktarılmak üzere paketler. Diğer KVİ işlevleri arasında uzay aracı
saatinin bakımını üstlenmek ve araçtaki pil sisteminin sağlık durumunun
izlenmesi (ing:state-of-health monitoring).
(ing:On-Board Data Handling)
<!-- -->İletişim
Hem robotik
(ing:robotic) hem de
insanlı uzay araçları, hem
gezegen yüzeyindeki istasyonlarla hem de uzaydaki diğer uzay araçlarıyla
iletişim kurmak için çeşitli iletişim sistemleri kullanmaktadır.
Kullanılan teknolojiler arasında RF
(ing:RF) ve
optik
(ing:optical)
iletişim bulunmaktadır. Ek olarak, uzay araçlarındaki bazı
görev-yükleri, alıcı-tekrar-aktarıcı
(ing:transponder) gibi elektronik
teknolojileri kullanmak suretiyle, açıkça yerden-yere
iletişim amaçlıdır.
Güç
Uzay aracı çeşitli alt sistemlere güç sağlayabilmek için, elektrik güç
üretim ve dağıtım alt sistemine ihtiyaç duyar.
Güneş'e yakın uzay araçları elektrik üretmek için
sıklıkla güneş panelleri
(ing:solar panels)
kullanır. Güneş ışığından anlamlı miktarlarda elektrik üretilemeyecek
kadar güneşten uzak bölgeler (örn:Jüpiter) için
tasarlanan uzay araçları, radyoizotop termoelektrik
üreteci (ing: RTG)
kullanarak gerekli elektriği üretebilirler. Üretilen elektrik, güç
koşullandırma donanımından geçirildikten sonra elektriksel aksam çatısı
üzerindeki güç dağıtım biriminden geçerek uzay aracının diğer
bileşenlerine dağıtılır. Piller ise çatıya genellikle pil yükleme
düzenleyicisi üzerinden bağlanırlar ve ana güç üretimi devrede değilken
sisteme elektrik gücü sağlamak için kullanılırlar. Buna örnek olarak
alçak Dünya yörüngesindeki bir uzay aracının Dünya tarafından
gölgede bırakılarak güneş ışığından mahrum
kalması gösterilebilir.
Isı Denetimi
Uzay araçları, atmosfer'den geçişe ve
uzay ortamına (ing:space
environment) dayanacak şekilde
tasarlanmalıdırlar. Sıcaklığın yüzlerce Celsius
derece aralığında değiştiği vakum ortamında ve aynı
zamanda (atmosfere tekrar giriş yapılıyorsa) plazmaların bulunduğu
ortamda çalışabilmelidirler. Kullanılacak üretim maddesi olarak ya
berilyum ve güçlendirilmiş
karbon-karbon (ing:reinforced
carbon–carbon) gibi yüksek
erime sıcaklığına ve düşük yoğunluğa sahip maddeler ya da (yüksek
yoğunluğa rağmen muhtemelen daha düşük kalınlık gereksinimleri yüzünden)
tungsten veya yüzel
aşındırmalı
(ing:ablative) karbon–karbon
bileşikler/alaşımlar kullanılmaktadır. Görev içeriğine bağlı olarak,
uzay aracının ayrıca başka bir gezegenimsi gök cisminin yüzeyinde
çalışması gerekebilir. Belirli ışınım/ısı yayma (ing:radiative)
özelliklerine sahip maddelerin seçilmesine bağlı olarak, Uzay aracı ısı
denetim alt sistemi (ing: thermal
control subsystem) pasif
olabilmektedir. Aktif ısı yönetimi alt sistemleri, elektrikli
ısıtıcıları ile bazı aletleri belirli sıcaklık aralıklarında tutmak
üzere uzaya verilen ışınım şeklindeki ısının miktarını belirleyen panjur
benzeri açma-kapatma düzenekleri şeklindeki
aktüatorleri kullanmaktadır.
Uzay aracı itki sistemi
Görev içeriğinin bir itki sistemini gerektirmesine bağlı olarak, bir
uzay aracı itki alt sistemine
sahip olmayabilir. "Swift
Gözlemevi" (ing:
Swift) adlı
teleskop-gözlemevi itki aracı olmayan uzay aracına güzel bir örnektir.
Ancak genellikle, ADY seviyesinde görev yapan uzay
araçlarında (sürtünmeden kaynaklı hız ve irtifa kaybını gidermek üzere)
yükseklik ve yörüngesel eğiklik ayarlama
hareketlerini yapmak için itki alt sistemi bulunur. Ayrıca momentum
denetim manevrası yapan bir uzay aracının da itki sistemine ihtiyacı
vardır. Genel bir itki sisteminin bileşenleri arasında yakıt, yakıt
deposu, vanalar, borular, ve iticiler
bulunmaktadır.Isı denetim sistemi, bu bileşenlerin sıcaklıklarını
gözlemleyerek ve uzay aracı manevralarına hazırlamak amacıyla tankları
ve iticileri önceden ısıtarak itki sistemiyle etkileşmektedir.
Uzay aracı yapısı/çatısı
Uzay aracı, fırlatma aracı tarafından üzerine uygulanan pozitif
ivmelenme (hızlanma) yüküne karşı dayanacak şekilde tasarlanıp
üretilmelidir ve diğer alt sistemlerin tutturulacağı/bağlanacağı
noktalar ve alanlar içermelidir. Görev içerğine bağlı olarak, yapısal
alt sistemin başka bir gezegensel gök cisminin
atmosferine giriş yaparken maruz kalacağı
sürtünmeye ve negatif ivmelenme (yavaşlama) yüküne ve ayrıca başka bir
gezegensel gök cisminin yüzeyine inişe dayanması gerekebilecektir.
Görev yükü
Görev yükü uzay aracının görevine bağlı olarak değişmektedir ve
genellikle uzay aracının "faturaları ödeyen" (para getiren) parçası
olarak düşünülür. Yaygın görev yükleri arasında bilimsel araç ve
gereçler (örn: kameralar,
teleskoplar, ve parçacık
algılayıcıları- ing: particle
detector -), kargo ve insan
mürettebat bulunmaktadır.
Yer kesimi
(ing:Ground segment)
Yer kesimi, fiziksel olarak uzay aracının bir parçası olmamasına rağmen, uzay aracının yönetiminin önemli bir parçasını oluşturur. Kullanımdaki bir yer kesiminin yaygın bileşenleri arasında uçuş operasyon takımının uzay aracıyla ilgili operasyonları gerçekleştirdiği yer olan 'görev operasyonları tesisi' (ing: mission operations facility ), veri işleme ve saklama tesisi, uzay aracına sinyal yaymak/göndermek ve uzay aracından sinyal almak için kullanılan yer istasyonları ve görevin tüm alt sistemlerini birbirine bağlayan bir ses ve veri iletişim ağı bulunmaktadır.16
<!-- -->Fırlatma aracı
Fırlatma aracı, uzay aracını Dünya'nın
yüzeyinden yukarı doğru, atmosferin içinden,
göreve bağlı olarak belirlenen bir hedef yörüngeye
ulaşana kadar itmektedir. Bir fırlatma aracı
harcanabilir
(ing:expendable) veya
yeniden
kullanılabilir
nitelikte olabilir.
Astriyonik (ing: Astrionics)
Kurgusal uzay araçlarının listesi (ing:List of fictional spacecraft)
Uzaya fırlatma (ing:Space launch)
Güneş sisteminin keşfinin zaman çizelgesi (ing:Timeline of Solar System exploration)
Notlar
Bibliyografi
Orijinal kaynak: uzay aracı. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Ne Demek sitesindeki bilgiler kullanıcılar vasıtasıyla veya otomatik oluşturulmuştur. Buradaki bilgilerin doğru olduğu garanti edilmez. Düzeltilmesi gereken bilgi olduğunu düşünüyorsanız bizimle iletişime geçiniz. Her türlü görüş, destek ve önerileriniz için iletisim@nedemek.page